Dyktando z okazji 230. rocznicy urodzin Aleksandra Fredry

Tekst dyktanda

Znane i nieznane bajki

       Aleksander hrabia Fredro był przede wszystkim Galicjaninem. W wieku 16 lat
zaciągnął się do armii Księstwa Warszawskiego. Przeżył hekatombę wojen napoleońskich, a
nawet otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari. Nazwiemy go zarówno lwowianinem, jak też
paryżaninem, gdzie ze względu na wydarzenia Wiosny Ludów spędził pięcioipółletni okres
emigracji. Uznany za arcymistrza pióra, choć krytykowany za antyromantyczność i
niewspółczesność, napisał kilkadziesiąt jednoaktówek, komedii wieloaktowych i wodewilów,
czyli fars przeplatanych piosenkami. Urzekały go burleski i teatrzyki rewiowe.

      „Paweł i Gaweł” to bezsprzecznie najpopularniejsza z bajek Fredry, uwielbiana przez
fanów myślistwa i rybołówstwa. Paweł i Gaweł od lat byli pseudoprzyjaciółmi. Gdy na
niebie wschodził Księżyc i ukazywała się Wielka Niedźwiedzica, nie najmądrzejszy Gaweł
zaczynał harce: strzelał z wiatrówki, rzęził, brzdąkał i grał w ping-ponga [wariant: ping
ponga]. Niejeden raz Paweł o północy, nie najlepiej się czując, czyli niedomagając, prosił
Gawła:

      – Ścisz to rzępolenie! Nie sposób wytrzymać tych wrzasków.
      Gaweł nadal niepokoił sąsiada, broniąc się staropolskim przysłowiem:
      – Wolnoć, Tomku, w swoim domku! [wariant: „Wolnoć Tomku w swoim domku”].

      Wyobraźmy sobie brunatnozielonego od niewyspania Pawła, który ukuł sprytny plan
zemsty. Jasno widzący bezsens dalszych pertraktacji zalał mu mieszkanie, urządziwszy w
domu quasi-akwarium. Każdy sąsiad z góry czy z naprzeciwka musi znać morał tej arcybajki:
„Jak ty komu, tak on tobie”. Nieliczenie się z innymi nie może nikomu ujść na sucho.

     Z kolei bajka pod tytułem „Trzeba by” mówi o zziębniętych i zaprószonych śniegiem
podróżnych, którzy doradzali nawzajem, co trzeba by było zrobić, aby przetrwać zimną noc.
Zdawałoby się, że ich rady są słuszne: warto by przynieść drzewo, trzeba by zasłonić od
zamieci wspólne ognisko. Czcza gadanina ani korzyści, ani skutku nie przyniosła, toteż
wszyscy zamarzli.

     Utwory Fredry przedstawiają zarówno pieniaczy, furiatów, dorobkiewiczów i
tchórzem podszytych krętaczy, jak też trzeźwo kalkulujących i mających szlachecki honor
Polaków. Świeżo napisane dyktando poszerzy naszą wiedzę o nade wszystko cenionym
komediopisarzu, szeroko znanym autorze „Zemsty”.

Autorka dyktanda: dr Kinga Geben (Uniwersytet Wileński)